تحقق جهش تولید در صنعت غذا به واسطه تقویت توان گردشگری کشور

درآمد ارزی که از فروش مواد غذایی حاصل می شود و همچنین ایجاد اشتغال باعث شده تا صنعت غذایی یکی از صنایع اصلی باشد که سهم گردش اقتصادی و تولید ناخالص ملی را در بر گرفته است. با توجه به اینکه بررسی های صورت گرفته در این حوزه نشان داده اند بخش کشاورزی 15 درصد از تولید ناخالصی را به خود اختصاص داده و همچنین صنایع غذایی 16 درصد از کل صنعت موجود در ایران را تشکیل داده است.

یکی از اعضای کنفدراسیون صنعت ایران معتقد است گردش مالی که در صنعت غذایی کشور وجود دارد، نزدیک به 100 میلیارد دلار برآورد شده؛ به همین دلیل است که بالاترین سهم در مشاغل پایدار را دارد و این دقیقاً برعکس صنعت هایی  است که ایجاد اشتغال بالایی ندارند و آسیب پذیری بیشتری را متحمل شده اند. با توجه به اینکه 95 درصد از صنعت غذایی کشور در بخش خصوصی انجام می شود، به خاطر اهمیت این صنعت دستگاه های مختلف دیگری نیز در این صنعت فعالیت دارند و دخیل هستند. (1)
 

گردشگری غذا، زمانی که غذا هدف اصلی سفر باشد

گردشگری غذا به سفرهایی گفته می شود که غذاهای محلی در آن ها نقش مهمی داشته باشد. اتحادیه جهانی سفر غذایی (WFTA) گردشگری آشپزی را اینگونه تعریف می کند: پیگیری و لذت بردن از تجربه ها و نوشیدنی های بی نظیر و به یاد ماندنی که برای بیشتر مقصد های گردشگری غذا روشی استراتژیکی در نام تجاری آن ها دارد.

اغلب گردشگران غذا به جای غذاهای معمول و متداول به دنبال غذاهایی هستند که بتوانند با فرهنگ جایی که در آن سفر کرده اند آشنا شوند. این ارتباط بین گردشگری غذا و گردشگری فرهنگی است که ماجراجویی خاص خود را دارد. غذاهای محلی به مسافران ارتباط مستقیمی با جایی که سفر کرده اند می دهد.

آن ها میراث محلی، فرهنگ آن منطقه را از طریق غذا و نوشیدنی تجربه می کنند. فعالیت های این چنینی می توانند از چشیدن غذا و نوشیدنی های محلی گرفته تا تجربه های ماجراجویانه دیگر باشند. (2)

نمونه هایی از فعالیت های گردشگری آشپزی عبارتند از:
 
  • پخت و پز با مردم محلی
 
  • کارگاه های آشپزی
 
  • غذا خوردن در خانه های بومگردی محلی، رستوران‎های سنتی یا غذاهای خیابانی
 
  • جشنواره های چشیدن پنیر، نوشیدنی های متنوع و...
 
  • تورهای غذا و آشامیدنی که در مسیرهای پیاده رو برگزار می شوند
 
  • بازدید از مزرعه ها، باغ ها، بازارهای مواد غذایی و...

مسافرانی که با انگیزه غذا سفر می کنند، در هر سنی هستند؛ اما بیشتر آن ها در رده سنی 30 تا 60 سال قرار دارند. تجربه و یادگیری در مورد غذاهای محلی هدف اصلی آن ها در سفر است به همین دلیل این گروه جایگاه اجتماعی غذا و نوشیدنی را می دانند.

آن ها دوست دارند از طریق فعالیت های آشپزی با مردم محلی تعامل داشته و به فرهنگ اصیل غذایی محلی علاقمند هستند. حدود نیمی از کل گردشگران افرادی هستند که در آمد متوسط به بالا دارند و علاقه زیادی به فرهنگ غذایی و میل شدید به مسافرت دارند.

این گردشگران بیش از یک سوم پول خود و یا حتی تا 50 درصد آن را صرف غذا و نوشیدنی می کنند. البته همه گردشگران برنامه سفر خود را بر اساس علاقه به آشپزی بنا نمی کنند؛ اما در حال تبدیل شدن به یک روش دیگر برای گردشگری است. (3)

گروهی دیگر که به عنوان توریست آشپزی شناخته می شوند از تجربه غذاهای محلی لذت می برند. آن ها فعالانه به دنبال تجربه های آشپزی هستند؛ اما دلیل دیگری برای سفر خود دارند. فعالیت های آشپزی نسبتاً در دسترس مانند بازدید از بازار مناسب آن ها است. برنامه های مسافرتی ماجراجویی اگر شامل تجارب آشپزی باشند محبوبیت بیشتری پیدا می کنند.

تأثیر گردشگری غذا بر فرهنگ و اقتصاد کشور

همانطور که قبل تر گفته شد، طبق گزارش جهانی گردشگری غذا توسط سازمان جهانی جهانگردی، توریست‎ ها حدود یک سوم بودجه تعطیلات خود را صرف غذا می کنند که نشان دهنده میزان تعامل این بخش با تجربه بازدید کنندگان در مقصد است. اما لازم است به این نکته اشاره شود که همه گردشگران فقط برای بازدید و امتحان کردن غذاهای لذیذ و جدید به مسافرت نمی روند؛ اما به این معنی نیست که نخواهند غذاهای محلی و سنتی را امتحان کنند.

از طرفی اغلب گردشگرها با تجربه ای که از غذاهای سنتی هر کشور و مناطق مختلف به دست می آورند، با این روش از دانش مردم آن محل و فرهنگشان شناخت بیشتری پیدا می کنند. در هر منطقه از کشورمان ایران نیز غذایی منحصر به فرد وجود دارد که از فرهنگ آن جامعه و دانش مردم محلی که در طول سالیان به دست آورده اند، ساختار اجتماعی و اقتصادی آن قوم حاصل می شود.

به همین خاطر می توان با مطالعه و شناخت غذاهای ایرانی در هر نقطه از کشورمان و همچنین در سطح ملی و بین المللی این فرهنگ را ترویج داد. با این روش و تحقیقات میدانی بسیاری از غذاهایی که به دلیل شناخت کم در حال انقراض هستند را می توان احیا و برند سازی نمود و به وسیله ایجاد شغل به اقتصاد کشور کمک کرد.  با توجه به اینکه غذا بیان گر هویت هر قوم است و روشی است برای نشان دادن تنوع فرهنگی و همچنین توسعه اقتصادی (که مقطعی نیز نخواهد بود) در کنار جاذبه های فرهنگی شهرهای مختلف یکی از کلیدی ترین جاذبه های گردشگری به شمار می رود. (4)
 

قابلیت های گردشگری خوراک و غذا در ایران

تنوع غذایی ایران به 2500 نوع غذای محلی و سنتی می رسد که از منابع طبیعی، آب و هوایی و فرهنگ هر شهر و منطقه جغرافیایی الهام گرفته شده است و همین موضوع باعث شده یکی از غنی ترین تنوع غذایی در جهان به شمار رود. به دنبال این موضوع با توجه به اینکه اقامتگاه های بومگردی در حال توسعه است و استقبال از غذاهای ایرانی در این مکان ها بیشتر شده است، باعث شده درخواست گردشگران برای غذای طبیعی روستایی بیشتر شود و دستپخت های سنتی بین آن ها محبوبیت بیشتری پیدا کند.

برای توسعه گردشگری غذا برپایی نمایشگاه ها و تبلیغ اصولی می تواند راهکاری برای جذب گردشگران خارجی و همچنین داخلی باشد. گردشگری غذا فرصتی است برای احیا و توسعه گردشگری از طرفی مناطق گردشگری که کمتر به آن ها توجه می شود به دلیل تنوع غذایی که دارند فرصت دیده شدن پیدا خواهند کرد که همین امر باعث ایجاد اشتغال و افزایش و توسعه اقتصاد آن منطقه و همینطور مناطق دیگر خواهد شد.

طبق مطالعات انجام شده توسط کارشناسان سلامت به دلیل اینکه غذاهای سنتی مواد نگهدارنده شیمیایی ندارند و از مواد اولیه تازه تهیه می شوند و همچنین میزان روغن و نمک استفاده شده در آن ها را می توان کنترل کرد از ارزش غذایی بالایی برخوردار هستند. (5)

رابطه بین ارتقای توان گردشگری کشور در زمینه غذا

صنعت گردشگری از نظر درآمدزایی برای تولید ناخالص داخلی ملل در بین صنایع دیگر در رده چهارم جهانی قرار دارد. مشارکتی که در این بخش وجود دارد، بیشتر از مشارکت صنعت های دیگر مانند کشاورزی در تولید ناخالص جهان بوده است و همچنین مشارکت آن در ایجاد اشتغال بیشتر از خودروسازی بوده.

با توجه به اینکه در صنعت گردشگری ایران نیز پتانسیل بالایی وجود دارد با سرمایه گذاری در این بخش و با برنامه ریزی های مناسب می توان کشورمان را به یک منطقه گردشگری بزرگ برای جذب توریست تبدیل کرد به این دلیل که یکی از مناطق مهم گردشگری در جهان محسوب می شود؛ به طوری که درآمدهای ارزی حاصل از این بخش به عنوان رشد اقتصاد می تواند مورد استفاده قرار بگیرد. اما متاسفانه هنوز صنعت گردشگری آن طور که باید توسعه پیدا نکرده است.

رشد اقتصادی یکی از مشخصه هایی است که با آن پیشرفت اقتصاد کشورها سنجیده می شود؛ به همین دلیل مواردی که بر آن تأثیر می گذارند، از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. این امر از عوامل مختلفی نشأت می گیرد مانند گسترش و توسعه زیر ساخت ها، جذب توریست ، تقاضای بیشتر برای کالاهایی که در داخل از کشور تولید می شوند و به دنبال آن صادرات هر چه بیشتر آن ها، افزایش سرمایه گذاری خارجی از مواردی است که به رشد هر چه بیشتر صنعت گردشگری و اقتصاد کشور کمک خواهد کرد. (6)

صنعت گردشگری تنها به دلیل پیشرفت اقتصاد ملی و تبادل ارزی دارای اهمیت نیست؛ بلکه از لحاظ پاکیزه بودن و همچنین نبود آلودگی در این صنعت مورد توجه قرار گرفته است. از طرفی درآمد حاصل از گردشگری مقطعی نیست و پایدار است و در کوتاه مدت نیز می توان از این درآمد بهره برداری کرد.

همچنین افرادی که می خواهند در این صنعت کار کنند را می توان در مدت زمان کوتاهی آموزش داد. این موضوع را هم باید در نظر داشت که هر چه میزان ورود گردشگرهای خارجی در کشور بیشتر شود، به دنبال آن تقاضا برای کالاهای مصرفی و خدمات افزایش می کند به همین دلیل بر تولید هر چه بیشتر و بهتر کردن خدمات گردشگری باید تمرکز داشت.

یکی دیگر از مواردی که می توان در ارتقا توان گردشگری در نظر گرفت، ورود به بازاریابی دیجیتال برای تبلیغ و نشان دادن قابلیت های گردشگری ایران است که سازمان هایی که در بخش گردشگری فعالیت می کنند می توانند با کمک ارگان های دولتی به این موضوع تمرکز کنند و تولید محتوای مناسبی در این زمینه انجام دهند. تمرکز بر گسترش واحد های اقامتی، حمل و نقل شهری و بین شهری، ایجاد تنوع در منوی غذایی رستوران ها، ساماندهی مکان های فرهنگی و بناهای تاریخی و... برای جذب گردشگران خارجی نیز از اهمیت ویژ ه ای برخوردار است.

همچنین اهمیت آموزش حرفه ای به نیرویی که قصد کار کردن در این صنعت را دارد مانند افرادی که به این کار علاقمند بوده و به زبان انگلیسی مسلط هستند، چه در بخش راهنمای گردشگران خارجی و چه در بخش خدمات دهندگان و... را باید در نظر داشت. به دنبال این موضوع با ارتقای توان گردشگری، گردشگری در زمینه غذا نیز بهبود پیدا می کند. (7)


 
نتیجه گیری و جمع بندی
با توجه به مطالب گفته شده برای تحقق جهش تولید در صنعت غذا و تقویت توان گردشگری کشور تمرکز بر بازاریابی در این زمینه مانند برپایی نمایشگاه  و همایش های مربوطه معرفی مناطق گردشگری کشور و ظرفیت هایی که در این بخش وجود دارد و حضور فعال در نمایشگا ه های بین المللی که در خارج از کشور دایر می شود، انتشار کتاب و مقاله های مربوط به جاذبه های گردشگری و کاتالوگ هایی در رابطه با تنوع غذایی ایران و معرفی آن ها که به طور مداوم به روز شوند، تشویق ایرانی های خارج از کشور برای استفاده از فرهنگ ایرانی و تبلیغ آن به اطرافیان خود می تواند در جذب گردشگر نقش به سزایی داشته باشد.

بیشتر گردشگرانی که با انگیزه غذا سفر می کنند، از امتحان کردن غذاهای مختلف سنتی و محلی مناطق مختلف لذت می برند. غذای محلی و آشپزی به طور اساسی در انتخاب مقصد و بر حس خوشایندی که در طول سفر به دست می آید، تأثیر گذار است. در این شرایط گردشگری غذا به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از جذاب ترین و مشهورترین صنایع گردشگری است.

غذا بخش مهمی از فرهنگ یک شهر یا کشور را تشکیل می دهد که گردشگری غذایی می تواند شناخت از آن مقصد را بهبود ببخشد؛ زیرا با سبک زندگی، محصولات محلی، جشنواره فرهنگی و میراث یک کشور شناخته خواهد شد. همچنین غذا را می توان به عنوان وسیله ای برای گردشگری فرهنگی و به عنوان سرمایه ای قابل توجه برای مقاصدی که سعی در رشد اقلام و روش های نوین گردشگری دارند در نظر گرفت گردشگری غذایی به عنوان بخشی قابل توجه در توسعه بازاریابی گرشگری فرهنگی شناخته شده است که به دنبال آن جهش تولید در صنعت غذا را در پی خواهد داشت. (8)

پی نوشتها
  1. www.irna.ir
  2. www.irna.ir
  3. www.persiangulfstudies.com
  4. www.donya-e-eqtesad.com
  5. www.ecj.iauctb.ac.ir
  6. www.trekksoft.com
  7. www.tejaratefarda.com
  8. www.irasin.ir